İSTANBUL – 2000’li yıllar sonrası teknolojinin her alana yayıldığı bir dünyaya doğan çocuklar, toplumsal medyayla da organik bir münasebet geliştirdi. Toplumsal medyadaki ‘yeni kültür’, çocukların hayallerini, hırslarını belirler oldu. Oralardaki şatafatlı hayatları, lüksü, zenginliği gören çocuklar, o dünyaya özenmeye başladı. Kuşkusuz herkesin bu durumu yaşadığına şahit olduğu çocuklar vardır. 14 yaşındaki Arda Tonbul da onlardan biriydi. Hayata karşı bir kelamı vardı. Babası Raşit Tonbul’un anlatımına nazaran Arda, ‘büyük adam’ olacaktı. O yüzden daha küçükken kurduğu futbolcu olma hayalini bile terk etmişti.
7 AYLIKKEN ANNESİNİ KAYBETTİ
İş güvenliği tedbirlerinin alınmadığı iş yerlerinde ölen çocuklardan sırf biri Arda Tonbul. 9 Ocak 2024’te İstanbul Büyükçekmece’de metal bölümünde çalıştığı fabrikada başının sac büküm makinesine sıkışmasıyla öldü. Her yıl onlarca çocuk çalışanın öldüğü Türkiye’de, Arda Tonbul’un kıssasını diğer pek çok örnekten ayıran kıymetli bir özellik var. Arda Tonbul, Mesleksel Eğitim Merkezleri (MESEM) kapsamındaki öğrencilerden biriydi. Yani ‘devlet güvencesi’ altındaydı. Lakin ‘fiili durum’ bu garantiyi hiç gösteremedi. En azından MESEM’lerde ölen çocukların hiçbiri için biz böylesi bir garantiye şahit olmadık. Devlet yönlendirmesiyle MESEM’lerde çocuk yaşta, ‘işçileştirilen’ canlar, patronların almadığı güvenlik tedbirleri nedeniyle birer birer ölüyor…
Arda Tonbul’da şimdi 14 yaşında bu yüzden öldü. Ailesi aslen Giresun Şebinkarahisarlı. İş ve aş sıkıntısından İstanbul’a göçmüş babası. Annesi, Arda şimdi 7 aylıkken vefat etmiş. Ona karşın, hayata coşkuyla tutunmuş Arda. Babası oğlundan kelam ederken, ses tonundan gurur yansıyor. Her ailenin çocuğu üzere Arda da Tonbul ailesinin ‘biricik’ evladı…
‘BÜYÜK ADAM OLACAĞIM’
Çocuk yaşta ölen çalışanların nasıl beşerler olduğunu merak ettiniz mi? Babası Arda’dan şöyle kelam ediyor: “Çocukluğundan beri futbolu severdi, Galatasaraylıydı. Ben Arda’ya takılıyordum. ‘Oğlum, imkanımız olsa da seni altyapıya yazdırsak’ diyordum. Ölmesinden evvel son 1-2 yıla kadar iş hayatına meyletmeye başladı. ‘Ben büyüyüp iş adamı olacağım baba, senden daha büyük adam olacağım’ diyordu. Atılgandı, çalışma azmi vardı.”
‘BEN DE METAL SEKTÖRÜNDEYDİM’
Baba Raşit Tonbul, İstanbul’e yerleşme münasebetlerini de anlatıyor: “İş nedeniyle Giresun’dan göç ettik. 80’li yılların ortalarında ben okula giderken, beşerler göç etmeye başlamıştı. İstanbul’a geldik, artık emekli oldum lakin ben de metal dalında çalışıyordum.”
‘MESLEK EDİNSİN DİYE GÖNDERDİM’
Arda, üniversiteye gitmenin ‘anlamsızlaştırıldığı’ bu devirde, küçük yaştan meslek sahibi olmayı tercih etmiş. Bu yüzden, Büyükçekmece’deki Alkop Meslek Lisesi’ne gitmeyi kendisi istemiş. Babası da olağan okullardaki niteliksizleşme yüzünden ona hak vermiş, kabul etmiş isteğini, “Çocuklar okulu bitirip meslek sahibi olamadığı için, Arda da bunu istediği için gönderdim” diyor.
‘KİN TUTMAZDI, KİMSEYE KÜSMEZDİ’
Çevresi için Arda ‘farklı’ bir çocuktu. Onu tanıyanlar öldüğü güne kadar Arda’ya ‘öf’ bile demediklerini anlatıyor. ‘Afacandı lakin kimseye hürmette kusur etmezdi’ diyorlar. Babası Arda’nın ‘afacan’lığından kelam ederken gülümseyerek anlatıyor: “Arda başına her şeyi takmazdı. Kimseye küsmez, kin tutmazdı. Hayata dolu dolu bağlı bir çocuktu. İçine kapanık değildi. Yönetme kapasitesi vardı. Arkadaşları ortasında da öyleydi.”
‘HAYATA KARŞI AHDİ VARDI’
Babası, oğluyla yaptığı sohbetleri anlatıyor. Ergenliğe giren Arda’yla öğrenmesi gerektiğini düşündüğü başlıkları konuştuklarını anlatıyor: “Ben anlatırdım, toplumsal medyadan gördüğü ömürler da vardı. Bunların gerçek olmadığını söylerdim. Çok şatafatlı ömürler var. Çocuklar haliyle özeniyor. İşe girdiğinde de patronun babası Arda’ya ‘seni yetiştireceğiz, büyük adam olacaksın’ demiş. Arda da ‘kendi işimi kuracağım’ kaygısı. Bu türlü hayaller kurardı. Hayata karşı ahdi vardı…”
‘MANEVİ OLARAK FELÇ OLDUK’
Kuşkusuz kimse çocuğunu kaybetmek istemez. Oğlunun mevt haberini aldığında dünyası başına yıkılmış Raşit Tonbul’un. Bütün aile Arda’nın vefatından sonra hasta olmuş. Babası o günlerle ilgili konuşurken öfkeli, “Arda vefat ettikten sonra ailecek hasta olduk. Meskende Arda’dan bahsetmiyoruz, küçük çocuğum kaldıramıyor. Eşim bir müddet ilaç kullandı. Manevi taraftan felç olduk” diyor.
Arkadaşları Arda Tonbul’un cenazesinde… ‘İŞVEREN İHMALİ’
Öldüğü gün Arda’nın iş yerinden bir telefon alıyor baba Raşit Tonbul. O periyot yeni ameliyat olduğu için çalışmıyor. Küçük çocuğunu okuldan almış konuta girerken geliyor telefon, ‘Arda kaza yaptı’ diyor karşıdan gelen ses. Oğlunun ‘yaramaz’ olduğunu da düşündüğünden ‘yine bir yerini çizdi herhalde’ diye düşünüyor evvel. Lakin devam eden cümlelerde “Durum ciddi” tabirini işitince, “Dünyam yıkıldı o an” diyor: “İstinye Devlet Hastanesi’ne gittim. Biz gittiğimizde ambulans yeni gelmişti. Patron bizi çok geç aradı. Arda’nın kalbi durmuştu esasen. Meyyit çocuğu taşımışlar. 16 dakika makinede kalmış, kimse görmemiş. Benim çocuğum patronun ihmalinden öldü.”
ÖĞRENCİLER TAM MESAİ ÇALIŞTIRILIYOR
Raşit Tonbul, Arda’nın çalıştığı bölümdeki olağan maaş bandının o devir için 35-40 bin lira olduğunu anlatırken, iş yeri güvenliği ve sıhhatiyle ilgili alınmayan tedbirleri şöyle sıralıyor: “Patron nerelerden, nasıl kısıyor düşünün. Başında baret yok! Baret olsaydı tahminen de o darbeyi almayacaktı. Bu çocuklar 4 gün işe 1 gün okula gidiyor. Sabah 08.00 akşam 18.00 çalışıyorlardı. Cumartesi de çalışmasını istiyorlardı da ben göndermiyordum. İşverenleri çağırıyormuş…”
‘İŞTEN GELİNCE ÇOK YORGUN OLURDU, UYURDU’
Babası, Arda’nın dinlenmesini istediği için hafta sonları işe göndermek istemiyormuş. Yapılan işin tehlikeli olduğunu da biliyormuş lakin oğlunun hevesini kırmamak için sesini çıkarmamış. Hatta öteki bir kısma yazdırmayı düşünmüş. Nedeni ise Arda’nın işten geldikten sonraki hali: “Eve geldiğinde meyyit üzere yatıyordu. Tatil günleri saat 14.00’e kadar uyurdu. Gücü kuvveti yerinde olan bir çocuktu ancak sonuçta çocuktu…”
‘BEDEL ÖDEMELERİ LAZIM’
Raşit Tonbul, oğlunun vefatından sonra iktidarın MESEM’lerdeki ölümlerle ilgili sessiz kalmasına da yansılı. Arda üzere çocukların geleceğinin olmayışına üzüldüğünü anlatıyor ve oğlunun vefatından sorumlu olan patronun bedel ödemesini istiyor: “Arda hastaneye yatırıldığında, işverenler gelip hesabına 100 bin lira yatıralım dediler. Kabul etmedim. Zati bu senin iş yerinde olmuş, ne fatura çıkarsa ödemek zorundasın. Ben parada pulda değilim. Lakin bedel ödesinler istiyorum. Benim çocuğum öldü, hiçbir bedeli olmayacak mı? İki bayram geçti, bize teselli bile vermediler. Arayıp sormadılar. Bunun bir bedeli olmalı. Bu ülke yalnızca zenginlerin ülkesi değil. Adalete de itimadım kalmadı.”
YARIN: Eren Dağ vatanına saygılı olacaktı, tarlada çarpılmayacaktı…