BirGün muharriri Yaşar Aydın’a konuşan Korkut Boratav, iktisattaki sertliğin 2024’te yaşanacağına dikkat çekti. İktisatta yaşanan son gelişmelere değinen Korkut Boratav, Asıl dönüşümün mahallî seçimlerden sonra yaşanacağını tabir ederek Mehmet Şimşek ile AKP’nin ne yapacağını anlattı.
ASIL DÖNÜŞÜM MAHALLÎ SEÇİM SONRASI
Seçimlerin akabinde AKP’nin bilhassa iktisat siyasetinde önemli bir değişim yaşandı. Siz bu değişikliği nasıl görüyorsunuz, uzun süreçte işçilerin önündeki tablo nedir?
Herkes soruyor, bugünkü ekonomik ortamda Mehmet Şimşek ne yapacak? Lokal seçimler öncesinde ve sonrasında AKP ne yapacak? Batı siyaset telaffuzunda Erdoğan üzere şahsiyetler için “politik insan” tabiri kullanılır. Bunların siyasi refleksleri çok hassas ve esnektir. Bu özellikleri ile önce yerel seçimleri kazanmak isteyeceğini, maksadı gerçekleştirdikten sonra gündemini değiştirme esnekliğini göstereceğini düşünüyorum.
Ekonomide klâsik neoliberal model hedeflenmiştir ve buna Haziran 2023-Aralık 2024’te iki etaplı bir istikrar programı ile geçiş kelam hususudur. Mart seçimlerine kadar seçmenlerin sineye çekeceği umulan “yumuşak kayıplar” kelam konusu: Memur maaşları, taban fiyat ve emekli aylık artışları, bugünlerde gözlediğimiz dolaylı vergilerle eriyecek. Neoliberal reçetelerden makul boyutlarda sapmalar göze alınabilir. Örneğin 2001’deki IMF programında Merkez Bankası avanslarıyla bütçe açığının finansmanı yasaklanmıştı. Bu uygulama değiştirildi. Kur Muhafazalı Mevduatın Hazine’ye yükü TCMB’ye devredildi.
TCMB’nin yeni başkanı değişikliği sineye çekti. Bu bütçe açığının para basarak finansmanı manasına gelir. Mart’a kadar gibisi neoliberal prensipleri zorlayan “makro-ihtiyati düzenlemelerin” birçok korunacak.
Mart sonrasında gündeme gelecek şok tedavisinin kimi işaretlerini Bakan Şimşek peşinen verdi. Birincisi Maastricht kriterleri içinde mali disiplin… Bu, kamu harcamalarını da frenleyen sert kemer sıkma, ekonomik daralmaya dönük malî siyasetler manasına gelir…
İkinci olarak, “gelir siyasetini da içerecek yapısal uyum” dedi. “Yapısal uyum” sözü bizim sendikaların hassas olduğu işgücü piyasalarının esnekleşmesidir. Yollardan biri, bugünlerde emekli, memur, kamu işçi aylıkları için uygulanan “enflasyon farkı ödemelerinin” son bulmasıdır. Nasıl uygulanacak? TCMB’nin düşük enflasyon maksadına nazaran belirlenen maaş-ücret ayarlamaları ile yetinilecek; bu artışlar hızlanan enflasyon sayesinde eritilecektir. Altı aylık aralıklarla uygulanan “enflasyon farkları” tarihe karışır; yok olur. Nedeni sermayenin gözetilmesidir. Fiyatların geçmiş enflasyona büsbütün endekslenmesi yaygınlaşırsa, kârlar bir noktadan sonra aşınabilir. Ayrıyeten, Türkiye’deki üzere dev şirketler güçlüyse, minimum fiyat artışları (“mark-up rates” diye bilinen) kâr marjlarını yükseltmeye fırsat olur; ziyadesiyle telafi edilebilir.
KKM, klasik neoliberal programın “dalgalı, piyasalara bırakılmış döviz fiyatları” kuralı ile çatışır. Kaldırılması gerekecektir. Mahallî seçim önceliği nedeniyle, Mart sonrasına erteleneceği anlaşılıyor. KKM son bulunca döviz, dinamit fitili üzere patlayacak. Tüm bölümleri içine alacak ikinci bir enflasyon dalgası şok gelecek. Önlenmesi, mali ve maliye siyasetlerinde daralma, iktisadın sıfır büyüme tarafında frenlenmesi, istihdamın gerilemesi olacak. Enflasyon ve istihdamın daralması birleşecek; en fakir işçiler, AKP’ye oy verdiklerine pişman olacaklar; lakin evvel nedenlerini algılamaları gerekecek. Bu da bir defa daha tabanda, örgütlü sınıf çabasını üstlenen devrimcilere düşecek.
TOPLUMSAL BUHRAN KALICILAŞABİLİR
Gelelim şok tedavisi (diyelim Aralık 2024) sonrasında uygulanması beklenen klasik neoliberal bir programın Türkiye için tasarladığı geleceğe… Bunları, IMF’nin 2028’e uzanan öngörülerinden algılıyoruz: Dinginleşen bir iktisatta istikrar senaryosu kelam bahsidir.
Sayılara göz atalım: Türkiye’nin sürdürülebilir büyüme potansiyeli yüzde 3 olarak öngörülüyor. Bu büyüme süreci içinde enflasyon yüzde 20, cari süreç açığı/GSYH yüzde 2,2, dar manadaki işsizlik yüzde 10,5 oranlarına yerleşecektir. Bu manada, Türkiye’ye mahsus bir istikrar durumu tasarlanıyor. Büyüme temposu zorlandığında dış açıklar ve enflasyon yükselecek; iktisat idaresi durgunlaşmayı yeğleyecektir. Yüzde 3’lük büyüme ise, dış borçlanmayı döndüren, ölçülü bir tempoyla da artırabilen, cari açığı kapatan yabancı sermaye girişiyle sürdürülecektir.
Temel sorun şudur: Bu senaryo, Türkiye’nin ağır bir bölüşüm şoku ile bütünleşen bugünkü toplumsal buhranını kalıcı kılacaktır. Yüzde 3’lük büyüme temposu aktif işgücü artışlarını tümüyle istihdama çekmekte yetersizdir. O nedenle 2023’te yüzde 25’e yaklaşan atıl iş gücünün sayı ve oran olarak 2028’e kadar büyümesi kelam konusu olacaktır. Bu işgücü fazlası ne manaya gelir? Dinamizmi bitmiş, halk sınıfları siyasal İslamcı ideoloji tarafından uyuşturulmuş bir toplum… Toplumsal patlamalar mümkündür; fakat faşizm yerleşmişse yalnızca yıkıma yol açar.
Bu dokunaklı geleceği, geçmiş birikimleri ile Türkiye toplumu kabul edemez. Tekrar siyasal, ekonomik ve ideolojik sınıf uğraşının liderlik, öncü örgütler sıkıntısına dönüyoruz. Sosyalist, komünist örgüt militanlarının emekçi, köylü, işçi saflarında titizlikle aydınlanma bedellerine dayalı ideolojik bir sınıf uğraşı yürütmesi önümüzdeki periyotta bu yüzden hayatidir. Ekonomik, siyasal gayret buradan hareket edecek. Mayıs 2023’te meydanları dolduran milyonlar, bu sınıfların dinamik, ilerici çekirdeğini oluşturuyordu. Bu gayrete katılmalarını manalı kılacak bu cins bir öncülüğü on yıl evvel Gezi’de bulamadılar; bugün bir defa daha beklemektedirler. Bu boşluğu kalıcı olarak doldurmak vakti geldi. Vazife bugünün devrimci örgütlerine, hareketlerine, partilerine düşüyor.