BURSA (İGFA) – Zafer Bayramı, 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar’da Atatürk’ün başkumandanlığında zaferle sonuçlanan Büyük Taarruz’u anmak için Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde her yıl 30 Ağustos günü kutlanan resmî ve ulusal bir bayram.
Atatürk’ün başkomutanlığında yapıldığı için Başkomutanlık Meydan Muharebesi ismiyle da bilinen Büyük Taarruz’un muvaffakiyetle sonuçlanmasından sonra Yunan orduları İzmir’e kadar takip edilmiş; 9 Eylül 1922’de İzmir’in kurtarılmasıyla Türk toprakları Yunan işgalinden kurtulmuştur. İşgal birliklerinin ülke hudutlarını terk etmesi daha sonra gerçekleşse de, 30 Ağustos sembolik olarak ülke topraklarının geri alındığı günü temsil eder. Birinci defa 1924 yılında Afyon’da Başkumandan Zaferi ismiyle kutlanan 30 Ağustos günü, Türkiye’de 1926’dan beri Zafer Bayramı olarak kutlanmaktadır.
Büyük Taarruz, Kurtuluş Savaşı sırasında Türk ordusunun işgalci güçlere son ve kesin darbeyi vurmasını sağlamak ve Anadolu’dan atmak için düşünülüp planlanan kapalı bir harekât idi. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 20 Temmuz 1922’deki oturumunda kendisine dördüncü kere olmak üzere Başkomutanlık yetkisi verilen Atatürk, taarruz kararını Haziran ayında almış ve hazırlıkları bâtın olarak yürütmüştü. Büyük Taarruz Ağustos’un 26’sını 27’sine bağlayan gece Afyon’da başlamış, Aslıhan civarında kuşatılan düşman birliklerinin Mustafa Kemal Paşa’nın şahsen yönetim ettiği Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde imha edilmesi ile Türk ordusunun zaferiyle sonuçlanmıştı.
30 Ağustos günü, birinci sefer 1924’te Dumlupınar’da Çal Köyü yakınlarında Cumhurbaşkanı Atatürk’ün katıldığı bir merasimle Başkumandan Zaferi ismiyle kutlanmıştır. Zaferi kutlamak için iki yıl beklemenin en değerli nedeni 1923 yılının yeni Türkiye açısından hem ulusal hem de milletlerarası alanda yoğunluğun had safhada olmasıydı.
Çal köyünde gerçekleşen birinci merasimde Atatürk, ulusal ruhun canlı tutulmasının ehemmiyetini vurgulamış ve Meçhul Asker Abidesi’nin temelini eşi Latife Hanım ile bir arada atmıştır.
Başkumandan Zaferi 1926’dan itibaren Zafer Bayramı olarak kutlanmaktadır. 1 Nisan 1926’da kabul edilen Zafer Bayramı Kanunu’nda 30 Ağustos Başkumandan Muharebesi gününün Cumhuriyet ordu ve donanmasının Zafer Bayramı olduğu, her yıl dönümünde bu bayram gününün kara, deniz ve hava kuvvetleri tarafından kutlanacağı belirtilir. Tıpkı yıl, dönemin Savunma Bakanı Recep Peker’in yayınladığı bir genelge ile bayram merasimlerinde neler yapılacağı ayrıntılı bir biçimde belirtilmiştir. Lakin 1930’ların ortalarına kadar birinci merasim üzere üst seviyede gerçekleşen Büyük Zafer kutlaması yahut anma merasimi yapılmamıştır. Hava Kuvvetlerinin ülke savunmasında değerli bir yeri olması nedeniyle, Tayyare Cemiyeti de 30 Ağustos tarihini “Tayyare Bayramı” olarak isimlendirmiştir.
Zafer Bayramı için bilhassa 1960’lardan itibaren daha kapsamlı ve iştirakli bir biçimde kutlamalar yapılmaya başlanmıştır. 30 Ağustos, Türkiye’de askerî okulların mezuniyet merasimlerini yaptıkları gün olmuştur; ayrıyeten tüm subay ve astsubay rütbe değişiklikleri bu tarihte geçerli olmaktadır. Zafer Bayramı uzun yıllar Genelkurmay Lideri’nin tebrikleri kabul ettiği bir bayram olarak kutlanmış; bu durum Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Başkomutan sıfatıyla kutlamalara konut sahipliği yaptığı 2011 yılından itibaren değişmiştir.
30 Ağustos günü, Türkiye’de resmî tatildir. Zafer Bayramı’nda başşehir Ankara’da ve Ankara dışında gerçekleştirilen kutlama ve merasimler, “Ulusal ve Resmi Bayramlar ile Mahalli Kurtuluş Günleri, Atatürk Günleri ve Tarihi Günlerde Yapılacak Merasim ve Kutlamalar Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir. 2012 yılında yenilenen bu yönetmeliğe nazaran:
Zafer Bayramı törenleri, Dışişleri Bakanlığı Protokol Genel Müdürlüğünce, Genelkurmay Başkanlığıyla koordine edilerek yürütülür.
Törenler 30 Ağustos günü saat 07.00’de başlar ve saat 24.00’te son bulur. Saat 12.00’de başkentte yirmi bir pâre top atışı yapılır.
Cumhurbaşkanı Anıtkabir’i ziyaret ederek çelenk koyar; cumhurbaşkanlığında tebrikleri kabul edilir, merasime katılanların ve halkın bayramı kutlanır. Zafer Bayramı resepsiyonu Cumhurbaşkanı tarafından verilir.
Başkent dışında Atatürk anıt yahut büstüne mülki yönetim amiri, garnizon komutanı ve belediye başkanı tarafından çelenk konulur. Mülki yönetim amiri makamında garnizon komutanı ve belediye başkanı ile birlikte tebrikleri kabul eder. Merasime katılanların ve halkın bayramı kutlanır, İstiklal Marşı ile birlikte bayrak göndere çekilir. Merasim geçişi mülki yönetim amiri, garnizon komutanı ve belediye başkanı tarafından şeref tribününden selamlanır. Zafer Bayramı resepsiyonu vali tarafından verilir.